Έρευνα και Στατιστική
Η συλλογή πρόσφατων και έγκυρων στοιχείων, καθώς και η συστηματική έρευνα είναι απαραίτητες για τη συνεχή βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών και την πλέον αποτελεσματική αντιμετώπιση του βαριά τραυματισμένου παιδιού.
Η “Αντιμετώπιση Παιδικού Τραύματος” συμμετέχει στη μελέτη και την οργάνωση ενός Παιδιατρικού Μητρώου Τραύματος (Pediatric Trauma Registry) για την σωστή και γρήγορη συλλογή των σχετικών στατιστικών στοιχείων στην Ελλάδα. Τον Οκτώβριο του 2007 ξεκίνησε η Πιλοτική Μελέτη Καταγραφής Περιστατικών Παιδικού Τραύματος, η οποία συγχρηματοδοτήθηκε από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Η καταγραφή ξεκίνησε στις 3 Οκτωβρίου 2007 στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» και στις 19 Νοεμβρίου 2007 στο «Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Πατρών» στο Γενικό Νοσοκομείο Παίδων «Καραμανδάνειο» και στο Γενικό Νοσοκομείο Πατρών «Άγιος Ανδρέας». Τέλος, η έρευνα αυτή ξεκίνησε την 1η Φεβρουαρίου 2008 στο Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «Γ. Γεννηματάς». Το έργο αυτό ολοκληρώθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2008.
Η “Αντιμετώπιση Παιδικού Τραύματος” γνωρίζει καλά το μέγεθος αυτού του έργου, αλλά συγχρόνως γνωρίζει ότι η υλοποίησή του αποτελεί επιτακτική ανάγκη.
Εάν βοηθήσουμε όλοι, μπορούν να δημιουργηθούν οι συνθήκες που απαιτούνται για να σταματήσουν τα ατυχήματα να είναι η πρώτη αιτία θανάτου και αναπηρίας των παιδιών μας.
ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΩΝ ΠΟΛΥΤΡΑΥΜΑΤΙΩΝ
Περίληψη
Το Σωματείο «Αντιμετώπιση Παιδικού Τραύματος» διεξήγαγε πιλοτική μελέτη καταγραφής παιδιατρικών πολυτραυματιών ασθενών σε τρία μεγάλα νοσοκομεία της Ελλάδας. Η μελέτη αυτή συγχρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υγεία-Πρόνοια 2000-2006» του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Η πιλοτική αυτή μελέτη που είχε το χαρακτήρα μελέτης εφαρμογής για τη δημιουργία ενός παιδιατρικού Μητρώου Τραύματος διεξήχθηκε από τον Οκτώβριο 2007-Αύγουστο 2009 στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και τη Πάτρα. Για τις ανάγκες της μελέτης αυτής καταγράφηκαν μόνο τα βαρύτερα περιστατικά τραυματισμών σε παιδιά που εισήχθηκαν στα νοσοκομεία καταγραφής.
Από την βιβλιογραφία και τη δημοσιευμένη εμπειρία άλλων ανεπτυγμένων χωρών καταδεινύεται η ανάγκη και η χρησιμότητα συστηματικής και ολοκληρωμένης καταγραφής των πολυτραυματιών ασθενών όλων των ηλικιών. Η καταγραφή αυτή (μητρώο τραύματος) είναι απαραίτητη για την συλλογή καλύτερων δεδομένων, τη συνολικά καλύτερη επίγνωση του προβλήματος των σοβαρών τραυματισμών και της αντιμετώπισής τους. Η προσέγγιση αυτή μπορεί να αποτελέσει εργαλείο αξιολόγησης της πολιτικής υγείας, των προγραμμάτων αγωγής υγείας αλλά και της παροχής κλινικής φροντίδας στους ασθενείς και θα πρέπει να υποστηριχθεί από το ΥΥΚΑ.
Συνολικά καταγράφηκαν 809 περιστατικά, τα οποία αντιστοιχούν σε περίπου 7-10% των συνολικών χειρουργικών εισαγωγών. Χαρακτηριστικό ήταν το γεγονός ότι ο αριθμός των εισαγωγών αυτών παραμένει σχεδόν σταθερός κατά τη διάρκεια του χρόνου υποδηλώνοντας την ανάγκη για συνεχή εγρήγορση του προσωπικού του ΤΕΠ για την αντιμετώπισή τους.
Οι περισσότεροι τραυματισμοί που οδηγούν σε εισαγωγή συμβαίνουν άνοιξη ή καλοκαίρι (68%) και κυρίως στις απογευματινές ώρες. Τα αγόρια αποτελούν το 66% των εισαγωγών για τραύμα, ενώ στη συντριπτική τους πλειοψηφία (97%) οι τραυματισμοί χαρακτηρίζονται ως ατύχημα. Τα κυριότερα αίτια των τραυματισμών που απαιτούν εισαγωγή είναι οι πτώσεις (50,8%) και τα τροχαία ατυχήματα (20,6%). Μάλιστα στο 66% των περιπτώσεων τροχαίων ατυχημάτων δεν έχει εφαρμοστεί κανένα μέτρο ασφάλειας για το παιδί επιβάτη (π.χ. ζώνη ασφαλείας ή παιδικό κάθισμα). Τα ποσοστά αυτά καταδεικνύουν την επιτακτική ανάγκη για συνεχιζόμενη αγωγή υγείας σε πολλαπλά επίπεδα για τα θέματα της οδικής ασφάλειας.
Εξάλλου σημαντική είναι και η διαπίστωση ότι >50% των σοβαρών τραυματισμών που μελετήσαμε συνέβησαν στους λεγόμενους ασφαλείς χώρους (σπίτι 42,5% και σχολείο 10,4%), γεγονός που υποδηλώνει τη συνεχιζόμενη ανάγκη ενημέρωσης γονέων και δασκάλων για τα θέματα των τραυματισμών.
Παρατηρήθηκε επίσης ότι σε ποσοστό σχεδόν 75% καμία ιατρική πράξη δεν πραγματοποιείται στον τόπο του ατυχήματος, όπου η τοποθέτηση αυχενικού κολλάρου έγινε μόνο σε 5% των παιδιών τραυματιών. Εξάλλου ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών που προσέρχονται στο νοσοκομείο και εισάγονται λόγω τραυματισμού (σχεδόν 70%) προσέρχονται με ΙΧ ή ταξί και το ΕΚΑΒ καλείται να μεταφέρει περίπου 23% των περιστατικών, τα οποία χαρακτηρίζονται και τα πλέον σοβαρά (συνήθως θύματα τροχαίων ατυχημάτων).
Επίσης σύμφωνα με τα στοιχεία στην πιλοτική αυτή μελέτη πολύ λίγες ενέργειες γίνονται και στο ΤΕΠ, με εξαίρεση την τοποθέτηση φλεβοκαθετήρα και την χορήγηση ενδοφλεβίων υγρών σε περίπου 50% των ασθενών. Ακτινογαφίες (κυρίως άκρων) είναι η πλέον συχνή απεικονιστική εξέταση (>80%) και αξονική τομογραφία διενεργείται στο 12% των ασθενών.
Τα καταγραφέντα περιστατικά στη πιλοτική μας μελέτη ανήκουν κατά μεγάλο ποσοστό σε ήπιες έως μέτριες κακώσεις (κυρίες κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις), ενώ τα πραγματικά βαριά περιστατικά με πολλαπλούς τραυματισμούς, κατάγματα ή κακώσεις σπλάγχνων αναλογούν σε ποσοστό <10%.
Η μέση διάρκεια νοσηλείας ανέρχεται σε 4 ημέρες, ενώ μία αδυναμία της παρούσας μελέτης αποτέλεσε η ελλειπής καταγραφή των θανατηφόρων περιστατικών, λόγω της έλλειψης κεντρικής καταγραφής και μηχανογράφησης στα ΤΕΠ.
Η μελέτη μας αντιμετώπισε προβλήματα στην αποδοχή της από το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό στα νοσοκομεία καταγραφής αλλά και προβλήματα έγκρισης από τη διοίκηση των νοσοκομείων αυτών. Επίσης αντιμετώπισε μεγάλο κόστος λόγω της ανάγκης χρήσης ειδικευομένων παιδοχειρουργικής και άλλων ειδικοτήτων για τη καταγραφή των περιστατικών λόγω της καλύτερης πρόσβασης στα αρχεία των ασθενών και τις υπόλοιπες υπηρεσίες των νοσοκομείων. Τέλος ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της πιλοτικής μελέτης αποτελεί η έλλειψη κεντρικής καταγραφής των ασθενών που προσέρχονται στα ελληνικά νοσοκομεία.
Συμπεράσματα και Προτάσεις
Με την ολοκληρωμένη καταγραφή των περιστατικών τραύματος εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα σχετικά με το είδος, τη συχνότητα και τα χαρακτηριστικά των παιδικών σοβαρών τραυματισμών, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να
- κατευθύνουν τις δράσεις αγωγής και προαγωγής υγείας για τη πρόληψη ατυχημάτων
- αξιολογηθούν υπάρχουσες δράσεις αγωγής και προαγωγής υγείας για τη πρόληψη ατυχημάτων
- σχεδιαστούν πολιτικές νοσηλείας και αντιμετώπισης των παιδιών πολυτραυματιών
- αξιολογηθούν οι υπάρχουσες δομές και υπηρεσίες\
- αξιολογηθούν οι κλινικές πρακτικές στην αντιμετώπιση των παιδιών πολυτραυματιών.
Πρόταση 1: Θεωρούμε ότι η συνέχιση της ολοκληρωμένης καταγραφής των περιστατικών τραύματος πρέπει να υποστηριχθεί και να συνεχιστεί με κεντρικό συντονισμό από το ΥΥΚΑ. Για τη βέλτιστη καταγραφή, αλλά και για τη μελέτη των θανατηφόρων περιστατικών και των χαρακτηριστικών τους, θα πρέπει να εμπλακούν υπηρεσίες και φορείς πέρα από τα νοσοκομεία όπως το ΕΚΑΒ και οι ιατροδικαστικές υπηρεσίες.
Πρόταση 2: Η οργάνωση και στελέχωση των ΤΕΠ με κατάλληλο, εκπαιδευμένο και μόνιμο προσωπικό είναι αναγκαία για την εφαρμογή κεντρικού triage κατά την είσοδο των ασθενών στο ΤΕΠ και συνολική καταγραφή τους. Κατάλληλη στελέχωση των βαρδιών στα ΤΕΠ για την βέλτιστη διαχείριση του εργασιακού φόρτου και ελαχιστοποίηση των χρόνων αναμονής, ιδαίτερα για τα βαρύτερα περιστατικά.
Το σύστημα που εφαρμόζεται στη χώρα μας οδηγεί τους εφήβους στα νοσοκομεία ενηλίκων, με αποτέλεσμα να εγείρονται σημαντικές ανησυχίες για τη κάλυψη των αναγκών τους τόσο ψυχολογικών όσο και σωματικών.
Πρόταση 3: Θα πρέπει να μελετηθούν ειδικά οι ανάγκες των εφήβων πολυτραυματιών και η ειδικότερη αντιμετώπισή τους στα γενικά νοσοκομεία ενηλίκων. Τμήματα Εφηβικής Ιατρικής θα πρέπει να υλοποιηθούν και λειτουργήσουν στα παδιατρικά νοσοκομεία για τη κάλυψη των αναγκών αυτών.
Η μεταφορά στο χώρο του ΤΕΠ στο 68,9% των περιστατικών έγινε με αυτοκίνητο ιδιωτικής χρήσης ενώ σε ποσοστό 23,3% οι ασθενείς μεταφέρθηκαν με ασθενοφόρο του ΕΚΑΒ.
Πρόταση 4: Συνεργασία με το ΕΚΑΒ για την ανάδειξη της χρησιμότητας και εξειδίκευσης του προσωπικού του ΕΚΑΒ στη μεταφορά των τραυματισμένων παιδιών. Ενημέρωση γονέων, δασκάλων και παιδιάτρων. Το προσωπικό του ΕΚΑΒ χρήζει συστηματικής και τακτικής εκπαίδευσης στην προχωρημένη αναζωογόννηση παιδιού (Advanced Pediatric Life Support), καθώς φαίνεται ότι μεταφέρουν μόνο τα πλέον βαριά περιστατικά τραυματισμών.
Καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των περιστατικών που νοσηλεύονται εξ αιτίας τραυματισμού έχει κρανιοεγκεφαλική κάκωση είναι απαραίτητη η θέσπιση ειδικών κατευθυντήριων οδηγιών κλινικής αντιμετώπισης κατάλληλων για τα ελληνικά δεδομένα.
Πρόταση 5: Προτείνουμε την συνεργασία παιδοχειρουργών, νευροχειρουργών και εντατικολόγων για τη δημιουργία εθνικών κατευθυντήριων οδηγιών για την αντιμετώπιση των πτώσεων και Κρανιοεγκεφαλικών Κακώσεων (ΚΕΚ) κατ’ αναλογία με τα ισχύοντα στο διεθνή χώρο. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να προτυποποιηθεί, κατά το δυνατόν, η κλινική αντιμετώπιση.
Από τα δεδομένα της μελέτης μας ο πληθυσμός που κυρίως υφίσταται τους σοβαρούς τραυματισμούς είναι τα αγόρια προσχολικής και σχολικής ηλικίας και ο κύριος μηχανισμός τραυματισμού τους είναι οι πτώσεις.
Πρόταση 6: Πρέπει να επανεξεταστούν και να αναπροσαρμοστούν στις σύγχρονες ανάγκες των παιδιών τα μηνύματα και το υλικό των δράσεων πρόληψης και αγωγής υγείας έτσι ώστε να στοχεύουν καλύτερα στα αγόρια. Θα πρέπει να συνεχιστούν εντατικά οι ενημερώσεις γονέων, δασκάλων και παιδιάτρων για τη σωστότερη πρόληψη των τραυματισμών αυτών.
Τα εγκαύματα είναι συχνότερα στα μικρά παιδιά της προσχολικής ηλικίας (μέση ηλικία 2,5 έτη), συμβαίνουν συνήθως του χειμερινούς μήνες (44%) και επιπλέον είναι συχνότερα σε παιδιά γονέων χαμηλού μορφωτικού επιπέδου.
Πρόταση 7: Θα πρέπει να δημιουργηθεί κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό για τα προγράμματα πρόληψης εγκαυμάτων στα μικρά παιδιά, το οποίο θα πρέπει να είναι φιλικό ακόμα και προς αναλφάβητους χρήστες, π.χ. χρήση γραφικών ή σκίτσων και διαφορετικών γλωσσών, πέρα της ελληνικής.
Μεταξύ των περιστατικών τροχαίου ατυχήματος όπου το παιδί ήταν συνοδηγός ή επιβάτης στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου, στο 66,7% των περιπτώσεων δεν είχε ληφθεί κανένα μέτρο ασφάλειας (ζώνη ή παιδικό κάθισμα).
Πρόταση 8: Θα πρέπει να συνεχιστεί και να εντατικοποιηθεί η ενημέρωση γονέων και δασκάλων για τη σωστή χρήση και ανάγκη των μέτρων ασφάλειας στο αυτοκίνητο και τη σωστή θέση ενός παιδιού στο αυτοκίνητο. Ενημέρωση και περαιτέρω ευαισθητοποίηση των παιδιάτρων και παιδοχειρουργών. Θα πρέπει να αναζητηθεί συνεργασία με την Ελληνική Αστυνομία και άλλους φορείς για τη διάδοση τόσο της πρόληψης όσο και τη θέσπιση πιο αυστηρών ποινών για τους παραβάτες με επίβλεψη της εφαρμογής τους.
